تغییر ساعت رسمی کشور | ساعت کاری ادارات از کی تغییر میکند ؟
هر سال به دلیل افزایش میزان استفاده از روشنایی روز ، ساعت کاری و رسمی کشور در ابتدای فروردین ماه یک ساعت به جلو کشیده شده
و در ابتدای مهر ماه نیز با برگرداندن مجدد آن به عقب ، ساعت رسمی کشور به روال قبلی خود بر میگردد.
بر همین اساس و مطابق “قانون تغییر ساعت رسمی کشور” مصوب ۱۳۸۶ مجلس شورای اسلامی، ساعت رسمی کشور
در ساعت ۲۴ اول فروردین ماه هر سال یک ساعت به جلو کشیده می شود
و در ساعت ۲۴ روز سی ام شهریور ساعت رسمی کشور به وضعیت سابق برگردانده می‌شود.
در واقع طبق قانون، هر سال در نیمه شب اول فروردین ساعت رسمی کشور
یک ساعت به جلو کشیده می‌شود و در نیمه شب آخر تابستان دوباره به وضعیت قبل برمی‌گردد.
چرا ساعت رسمی کشور تغییر میکند ؟
مسیر ظاهری حرکت خورشید در آسمان طوری است که در نیمه اول سال، خورشید بالاتر از استوای آسمان حرکت میکند
و به قطب شمال سماوی نزدیک‌تر می‌شود و در نیمه دوم، خورشید به پایین استوای سماوی می‌آید
و به قطب جنوب سماوی نزدیک‌تر می‌شود. متناسب با این تغییرات، مسیر روزانه حرکت خورشید بر فراز افق نیز بلندتر و کوتاه‌تر می‌شود
و درنتیجه طول روز نیز تغییر میکند. این تغییرات به عرض جغرافیایی و موقعیت خورشید در آسمان ربط دارد.
روی خط استوا، طول روز و شب تغییر زیادی نمی‌کند و همان ۱۲ ساعت روز و ۱۲ ساعت شب باقی می‌ماند.
در نواحی استوایی که بین مدارهای راس‌السرطان (۲۱٫۵ درجه شمالی)
و راس‌الجدی (۲۱٫۵ درجه جنوبی) قرار دارند نیز این تغییرات زیاد نیست؛
به‌طوری‌که بین ۱۳٫۲ ساعت و ۱۰٫۸ ساعت تغییر میکند و این یعنی اگر طلوع آفتاب در روز اول بهار ساعت ۶ صبح باشد
در اول تابستان ساعت ۵:۲۴، در اول پاییز ساعت ۶ و در اول زمستان ساعت ۶:۳۶ خواهد بود.
در نواحی قطبی اما ماجرا کاملا برعکس است. در خود قطبین شش ماه اول سال روز و شش ماه دوم، شب است
و این روند برای دیگر نقاط مدار قطبی (عرض‌های جغرافیایی ۶۶٫۵ تا ۹۰) به‌تدریج ضعیف‌تر می‌شود
به‌طوری‌که در خود مدار قطبی (۶۶٫۵ درجه) روز اول تابستان طول روز ۲۴ ساعت، روزهای اول بهار و پاییز ۱۲ ساعت
و روز اول زمستان طول روز ۰ ساعت است. (بدیهی است که طول شب برابر است با کسر طول روز از ۲۴ ساعت)
تغییر ساعت روشنایی روز با فاصله گرفتن از خط استوا افزایش می یابد
در عرض‌های میانی، این تغییرات در بازه های بین دو مقدار حدی استوایی و قطبی متغیر است.
در کشورهای جنوبی تر، تغییرات طول‌روز کمتر است و در کشورهای شمالی‌تر، این تغییرات بیشتر است.
برای مثال، در شهر تهران با عرض جغرافیایی ۳۵٫۶ درجه شمالی، طول روز از حدود ۱۴ ساعت و ۱۵ دقیقه تا ۹ ساعت و ۴۵ دقیقه متغیر است.
این بدان معنی است که اگر در تهران در اول بهار خورشید در ساعت ۶ صبح طلوع کند
در اول تابستان ساعت ۴:۵۲، در اول پاییز ساعت ۶ و در اول زمستان
ساعت ۷:۰۸ طلوع میکند (بدون احتساب تغییرات ساعت و اثر شکست نور در جو زمین).
در شهرهای شمالی اروپا که عرض جغرافیایی آنها حدود ۵۲ درجه است، طول روز از ۱۵٫۷ ساعت تا ۸٫۳ ساعت متغیر است
یعنی اگر طلوع آفتاب در اول بهار ساعت ۶ صبح باشد، در اول تابستان حدود ساعت ۴ و در اول زمستان حدود ساعت ۸ طلوع میکند.
همان‌طور که می‌بینید، خورشید در تابستان زودتر طلوع میکند و در زمستان دیرتر؛
به همین دلیل برای استفاده بیشتر از انرژی خورشید و صرفه‌جویی در مصرف انرژی در عرض‌های میانی
ساعت‌ها را در تابستان یک ساعت جلو می‌کشند تا زمان استفاده از نور خورشید در طول روز بیشتر شود.
ساعت تابستانی DST یعنی چه ؟
تغییر ساعت تابستانی یا صرفه‌جویی در زمان نور روز (DST) ، در بیشتر کشورها با نام ساعت تابستانی نامیده می‌شود.
به تغییر ساعت در منطقه‌های زمانی گفته می‌شود که موجب طولانی‌تر شدن روز در عصر و کوتاه‌تر شدن آن در صبح می‌شود.
این تغییر معمولاً در ابتدای بهار هر سال انجام و در پاییز نیز به حالت عادی بازگردانده می‌شود.
بسیاری از کشورها برای بهینه‌سازی مصرف انرژی، در فصل بهار و تابستان
ساعت رسمی کشورشان را قدری (معمولاً یک ساعت) به جلو می‌کشند،
تا ساعات بیشتری از روز با ساعات کاری هم‌خوانی داشته باشد،
و در ساعات کم‌تری از روز، نیاز به مصرف انرژی برای تأمین روشنایی وجود داشته باشد.
ایده ابتدایی این تغییر در دوران مدرن در سال ۱۸۹۵ توسط جرج ورنون هادسون مطرح شد
و برای اولین بار در زمان جنگ جهانی اول به اجرا درآمد. بسیاری از کشورها در زمان‌های متفاوت از این شیوه استفاده کرده‌اند.
پس از بحران انرژی در دهه ۱۹۷۰ میلادی، ساعت تابستانی به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفت
و تا امروزه نیز در آمریکای شمالی و اروپا استفاده می‌شود. این عمل هم مورد ستایش و هم مورد انتقاد قرار گرفته است.
به دلیل بهره‌برداری از زمان پس از ساعات کاری، افزوده شدن طول روز پیش از عصر به سود خرده‌فروش‌ها، مسابقات ورزشی
و دیگر فعالیت‌ها می‌باشد. اما می‌تواند برای برنامه‌های سرگرمی و دیگر برنامه‌های مرتبط مشکل ایجاد کند.
در حالی که هدف ابتدایی تغییر ساعت تابستانی کاستن مصرف انرژی
در ساعات اوج مصرف و کاهش استفاده از لامپ رشته‌ای بوده است
اما شیوه‌های گرمایش و سرمایش مدرن تا حدود زیادی متفاوت است و به همین دلیل
تحقیق در مورد چگونگی تأثیر این شیوه بر مصرف انرژی اغلب محدود و متناقض است.
تغییر ساعت تابستانی امروزه با چالش‌های دیگری نیز روبرو شده است.
پیچیده‌تر شدن حفظ زمان موجب اختلال در ملاقات‌ها، پرداخت صورت‌حساب‌ها، حسابرسی، تجهیزات پزشکی
و تجهیزات سنگین و همچنین الگوی خواب افراد می‌شود. نرم‌افزارها به طور معمول می‌توانند ساعت را به طور خودکار تنظیم کنند
اما این قابلیت به خصوص در زمان تغییر ساعت تابستانی بیشتر محدود و دارای خطا است.
آیا همه کشور ها ساعت رسمی خود را تغییر میدهند؟
زمان اعمال این تغییرات در کشورهای مختلف متفاوت است؛ به عنوان مثال در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی
این تغییرات از یک‌شنبه قبل از ۲۱ مارس (متناظر با اول فروردین) اعمال می‌شود و در کشور ما در نیمه‌شب اول فروردین.
بدیهی است که در مناطق استوایی چنین کاری فایده‌ای ندارد، چون تغییرات طول روز ناچیز است.
همچنین انجام چنین کاری در مناطق قطبی عملا بی‌فایده است، چرا که تغییرات طول روز بسیار گسترده است
و تنها گزینه پیش‌رو، عادت کردن به وضعیت روز و شب‌های طولانی است.
جالب‌تر این‌که طی سال‌های اخیر پیشنهادهای بهتری برای تغییر ساعت مطرح شده است.
در برخی از ایالت‌های شمالی ایالات متحده آمریکا پیشنهادهایی مبنی بر ۱٫۵ تا ۲ ساعت تغییر ساعت
در زمان تابستانی و زمستانی مطرح شده است. در کشور ما نیز محاسبات نشان می‌دهد
بهترین زمان برای اعمال تغییرات ساعت تابستانی از نیمه اردیبهشت تا نیمه مرداد است.
پیشینه تغییر ساعت کاری ادارات و کشور
در ایران نیز، برای نخستین بار، پیش از انقلاب سال ۱۳۵۷، ساعت رسمی کشور به ساعات تابستانی و زمستانی تقسیم شد.
بعد از انقلاب اسلامی ایران این روند به حالت تعلیق درآمد. در سال ۱۳۷۰ (در زمان ریاست‌جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی)
بر اساس محاسباتی هیئت وزیران ایران مصوبه‌ای را به تصویب رساند که طی آن ساعت رسمی کشور همه ساله
در اول فروردین ماه یک ساعت جلو کشیده شود و در سی و یکم شهریورماه به حالت اول بازگردد.
ادامه مطالعات در آن دوره نشان داد که حدود ۱۰۰ مگاوات کاهش مصرف در زمان پیک (اوج مصرف) حاصل شده است.
اما دولت ایران در اسفند ماه سال ۱۳۸۴ (پس از ۱۵ سال) این مصوبه را ابطال نمود.
حذف تغییر ساعت پس از انقلاب
غلامحسین الهام سخنگوی وقت دولت، در زمان اعلام این تصمیم دولت اعلام نمود که بررسی کارشناسانه ای مبنی بر این که تغییر ساعت در کشور
منجر به صرفه‌جویی در مصرف انرژی در کشور شده باشد، وجود ندارد. وی دلیل لغو مصوبه قبلی هیئت دولت را
«سردرگمی بخش‌های زیادی از جامعه در اثر تغییر ساعت رسمی کشور»
و «عدم وجود بررسی‌های دقیق وکارشناسانه برای تأیید صرفه جویی در مصرف برق با روش تغییر ساعت»
اعلام نمود. این ادعا در حالی مطرح می‌شد که مدتی قبل از آن مدیر دفتر مدیریت مصرف برق شرکت توانیر
از کاهش ۱٫۵ درصدی مصرف برق با تغییر ساعت رسمی کشور در اول فروردین خبر داده بود
و میزان این صرفه جویی ظرف ۶ ماه را بیش از ۷۵ گیگاوات ساعت تخمین زده بود.
همچنین برخی نمایندگان مجلس در موافقت با توقف تغییر ساعت، ثابت بودن ساعت را کمکی به بجا آوردن فریضه‌های دینی
و کم کردن اتلاف زمان بین نماز و ساعت کار معرفی کردند.
تبدیل شدن تغییر ساعت کاری و رسمی ادارات به قانون
پس از آن در سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ نمایندگان مجلس شورای اسلامی
طرح‌هایی را در دستور کار خود قرار دادند تا دولت را مکلف به تغییر ساعت رسمی کشور در شش‌ماهه نخست سال نمایند
اما در نهایت این طرح‌ها به‌صورت قانون در نیامدند. این در حالی بود که منابع مختلف پیشنهادهای مختلفی
همچون تاریخ هایی جدید برای آغاز و پایان تغییر ساعت در سال را مطرح می‌کردند. در نهایت در روز ۳۱ مرداد ۱۳۸۶
قانونی مشتمل بر یک مادهٔ واحده مبنی بر تغییر ساعت رسمی کشور به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.
بنابر این قانون ساعت رسمی کشور هر سال در ساعت ۲۴ روز اول فروردین یک ساعت به جلو کشیده می‌شود
و در ساعت ۲۴ روز سی ام شهریور ماه به حالت قبلی برگردانده می‌شود.
